Lối ngược
* Truyện ngắn của SƠN TRẦN
Phía bên kia dốc là bản người Cor. Một con đường uốn lượn nối từ chân dốc rẽ trái, lặng lẽ dưới tán keo bạt ngàn. Đi chừng nửa tiếng đồng hồ là về đến trường. Thịnh kiểm tra chiếc xe máy Wave màu xanh rêu, nhiều chỗ đã sờn tróc, móp méo. Chiếc xe này gắn bó, đồng hành với anh suốt gần mười năm nay. Anh chưa có ý định thay, bởi nhiều lẽ. Nhiều lúc, là trước kia, mỗi lần về xuôi, đưa người yêu đi chơi phố, sự ngại ngần cũng dợm lên trong suy nghĩ anh. Giữa đám bạn là lượt áo quần đắt tiền, xe tay ga xịn, anh thấy mình thua kém. Cũng may cô bạn gái, đồng môn ngồi ở phía sau nhất mực ghì lấy anh suốt mấy mùa hò hẹn. Nhưng rồi, anh không giữ được những gì đẹp nhất của tình yêu khi sự tính toán hơn thua chen vào. Cũng không trách cô ấy được bởi cứ ghì lấy anh mãi thì cũng không thấy tương lai, trường học vùng cao buồn chán quẩn quanh. Mỗi sớm thức dậy, ngước mặt thấy núi. Khi đêm xuống nằm co nghe tiếng chim kêu, vượn hú, đêm cứ ì ầm tiếng suối. Rồi cô lặng lẽ về phố. Chuyện cũng lâu rồi và anh cũng đã thăng bằng trở lại cũng đã lâu.
***
- Thầy giáo chuẩn bị vô bản hả?
Chị chủ hiệu tạp hóa ven đường, dưới gốc đa to, lên tiếng. Anh quay lại nhìn chị và nhoẻn miệng cười thay cho câu trả lời. Chiều muộn. Nắng không còn chói chang nữa. Trên chóp núi những đám mây trắng xốp đang lũ lượt bay về phía xa. Thịnh nhìn khung cảnh này biết bao nhiêu lần, nhưng lần nào cũng gợi lên trong anh nhiều cảm xúc. Về vùng đất cùng những rừng keo bạt ngàn. Về con suối chảy ngang trường chưa bao giờ cạn nước. Về người dân nơi đây. Về những đứa học trò da đen nhẻm, tóc khét nắng, có đứa chân đất đến lớp. Giờ thì đã có thể ví von tuổi thanh xuân của anh đã đi qua ở nơi gian khó này. Và trong thâm tâm anh chưa hề có ý định sẽ chuyển về xuôi nếu có cơ hội. Anh thầm coi nơi đây là quê hương thứ hai của mình.
Mấy chiếc xe máy vút qua, khói và bụi tung lên. Một thanh niên trong bộ đồ lao động cũ sờn quay lại:
- Em chào thầy ạ!
Thịnh ngước lên, nhận ra đó là học trò cũ, nay là công nhân của nhà máy chế biến dăm gỗ. Anh vẫy tay ra hiệu. Học trò cũ gật đầu. Mấy phụ nữ trên lưng cõng gùi củi cao nghểu đi ngang cũng dừng lại hỏi thăm anh mấy câu thân tình.
Thịnh về đến khu tập thể lúc trời đã nhập nhoạng. Những phòng bên cạnh đã lên đèn. Tiếng nói cười, tiếng bát đũa va vào nhau, mùi thức ăn lan tỏa khiến bụng anh chộn chạo. Anh mở cửa phòng. Bóng tối vây lấy anh. Anh dừng lại giây lát như định thần. Có điều gì đó đang dâng lên trong lòng anh. Nỗi cô đơn, trống vắng xâm lấn khiến anh chống chếnh. Trong khu tập thể chỉ mỗi anh là chưa lập gia đình. Nhìn mấy cặp vợ chồng và mấy đứa con mỗi sớm mỗi chiều chạy lon ton, cả tiếng la mắng của cha mẹ đối với con cái đều làm niềm khao khát trong anh muốn bung vỡ, tuôn trào. Một căn phòng đơn sơ, hai vợ chồng mỗi đêm soạn bài, chấm bài và một đứa con thiêm thiếp ngủ sau khi vòi vĩnh ba mẹ kể chuyện cổ tích, đối với anh sao xa vời quá. Anh đã ngoài ba mươi, dù chưa phải là già nhưng ở nơi xa xôi, vắng người này hiếm gặp được người biết cảm thông, chia sẻ.
- Thầy Thịnh đã lên đấy hả? Qua ăn chén cơm nóng với gia đình anh cho vui!
Nghe tiếng thầy Hoàng gọi, Thịnh bật đèn rồi bước ra ngoài:
- Vợ chồng anh cứ tự nhiên, em dọn dẹp tí!
- Nay có tí cay với thịt nai bác trưởng bản mang cho, chú qua đây đi! Cô Thùy đon đả. Thịnh không thể từ chối. Anh khép cửa lại và thong thả bước dọc hành lang đến chung vui cùng gia đình đồng nghiệp.
Trường anh lại có biến động giáo viên. Mấy năm nay lớp tăng nhưng giáo viên thiếu hụt. Thường ra trường, lên đây công tác vài ba năm là tìm cách chuyển về gần nhà. Thành ra, mỗi năm đều biên chế lại đội ngũ giáo viên cho hợp lý. Nhất là các điểm lẻ, ở tít trong núi sâu, nhiều năm không đủ thầy cô đứng lớp. Có năm Thịnh phải vừa dạy lớp năm điểm chính và chiều phải vô điểm lẻ dạy lớp hai. Gặp mùa mưa, lũ đột ngột, đợi lũ rút về đến khu tập thể thì trời sắp sáng. Nhiều lúc nản lắm, muốn buông xuôi, tìm việc khác làm. Nhưng Thịnh lại băn khoăn khi nhìn lũ học trò nhếch nhác, đói chữ, cúi mặt đánh vần từng con chữ, xòe tay làm từng phép tính thì anh không sao dứt bỏ. Anh đã tâm niệm, mình đã có cái nghề phải lấy nghề làm việc có ích, mang lại hạnh phúc cho mọi người. Thế nên, khi bạn bè, đồng nghiệp đã về xuôi, ổn định gia đình, công tác trong những ngôi trường thuận lợi thì anh vẫn hàng ngày đến với các học trò dân tộc Cor nhiều thiệt thòi.
Cuộc họp tự nhiên lặng ngắt khi thầy hiệu trưởng khẽ hỏi:
- Thầy Thịnh đợt này có làm đơn thuyên chuyển không?
Ông vừa mở cuốn sổ ghi chép, vừa nâng mục kính lên nhìn anh thăm dò. Thịnh hơi bất ngờ nhưng cũng dứt khoát:
-Dạ, vẫn không ạ!
Thầy hiệu trưởng gật đầu ngúc ngắc cười. Trong thâm tâm, ông vừa rất muốn Thịnh chuyển trường về gần nhà, tiện chăm sóc cha mẹ rồi lập gia đình, ổn định cuộc sống. Ông muốn đền đáp, bù đắp cho anh sau những gì anh đã cống hiến. Nhưng ông lại vừa muốn anh ở lại với trường, anh chắc nịch, cương nghị như bờ tường vững, có thể cho nhiều giáo viên trẻ tựa vào. Năm nào, đến đận này, ông cũng vừa áy náy vừa phấp phỏng…
Thầy hiệu trưởng từ tốn:
- Thực ra với những thành tích đạt được trong mấy năm liền của thầy, cấp trên muốn ưu tiên để thầy lựa chọn một ngôi trường dưới xuôi trong danh sách các trường còn thiếu chỉ tiêu. Tôi nghĩ thầy cũng nên tìm đến môi trường mới để phát huy năng lực!
Nghe thầy hiệu trưởng nói, Thịnh thấy bồn chồn chi lạ. Về xuôi, gần cha mẹ nhưng lại xa cái bản nghèo gắn bó gần mười năm với bao buồn vui. Ở lại, được dạy dỗ các em, được cùng các em lên rẫy thu hoạch mì, bắp, vào rừng bẻ măng, hái sim và ngày lễ, Tết hay hè vẫn về với cha mẹ. Ai trong cuộc đời cũng muốn sung sướng, thuận lợi cả nhưng với anh đã trót bén duyên với vùng đất cằn, nghèo khó này rồi. Nói ra đi là đi sao đành.
- Em cảm ơn sự quan tâm của các cấp nhưng em nghĩ công tác ở đâu cũng vậy, miễn mình mang tất cả khả năng và tâm huyết của mình cống hiến thôi ạ! Em sẽ nhường suất này cho thầy cô nào đó có nhu cầu hơn em!
Cả phòng họp xầm xì, xôn xao. Rồi bất ngờ một tràng vỗ tay vang lên.
Mưa suốt mấy ngày đêm. Đường vào điểm lẻ nhiều đoạn sạt lở. Thịnh phải gửi xe máy ở nhà dân gần đó, xắn quần lội bộ. Bầu trời âm u, sũng nước. Mưa lại bắt đầu tuôn xuống. Nước từ sườn núi ào ạt, lênh láng mặt đường. Càng đi vào sâu càng vắng vẻ. Nhưng Thịnh vẫn dấn bước. Anh tự nhủ, cần qua được con suối đầu bản thì may ra đến được điểm lẻ. Biết rằng mưa gió thế này học trò sẽ không đến lớp nhưng anh vẫn phải vào. Điểm trường lẻ chỉ mấy căn phòng cũ tuềnh toàng, dột nát nằm cheo leo nơi vách núi, đằng sau là con suối nhỏ, róc rách đêm ngày.
Học trò và người dân đứng đầu dốc đón anh. Vừa thấy anh khó nhọc bám chân khỏi trượt để lên dốc, lũ trẻ reo lên:
- Hoan hô thầy Thịnh, hoan hô…
Anh thấy xúc động, sững người. Thì ra mọi người biết thế nào anh cũng vào, dù mưa to nên họ đã đứng chờ. Anh bắt tay những người lớn tuổi, hỏi thăm đôi câu về tình hình mưa gió. Họ nắm chặt tay anh, có người đã khóc vì sự tận tâm của người thầy biết nghĩ cho dân bản.